Det har vore harde kår for Distrikts-Noreg denne hausten. I Innlandet vart fleire vidaregåande skular og skulestader nyleg vedteke nedlagde, kommuneøkonomien over det ganske land er dårlegare enn på lenge og fråflytningstrenden fortset i mange kommunar. Kommentator i Aftenposten, Synnøve Vereide Trampe, gjekk så langt som å erklære at "Jeg elsker bygda. Men den må dø".

Tja, kva skal ein eigentleg med bygdekommunane? Bør me som bur i dei starte pakkinga og snegle oss på svingete europavegar mot næraste urbane tettstad? Er det eigentleg vits å klore seg fast på kvar knaus og inni kvar dal?

Nedgongen i folketal er noko ein ikkje kjem vekk i frå, same om ein er vest, aust, sør eller nord. Det er ikkje godt å komme opp med ei god oppskrift på korleis ein kan snu det. For det første er norske bygder råka av akkurat same utfordringa som norske byar. Nordmenn føder færre born. På bygda er ein likevel meir sårbar for svingingane då ein ikkje berre kan sende elevane til neste skule 300 meter bort i gata, om elevtalet dalar. I mange bygder er det ikkje fleire skular å ta av, og skulen er det bankande hjarta i lokalsamfunnet. Må ein seksåring reise langt og lenger enn langt for å komme til næraste klasserom, er det forståeleg at bornefamiliar vegrar seg mot å busette seg - eller bli buande.

Samstundes er bakgrunnen for manglande heimflytting samansett. Distrikts-Noreg er ikkje eitt Distrikts-Noreg. Det er stor skilnad på norske bygdekommunar og kva som er årsaka til at ikkje fleire flyttar heim. Nokre kystkommunar har flust med arbeidsplassar, men kan for somme ligge for kronglete til. Nokre innlandskommunar har gjerne både folk, togstrekning og trygge vegar, men saknar arbeidsplassar som gjer det attraktiv for ungdom å flytte heim. Andre distriktskommunar er styrtrike på kraftinntekter medan andre igjen er på Robek-lista. Det er ikkje ei verkelegheit i Distrikts-Noreg, og det er vanskeleg å finne ein kur for alle. Men ein ting har alle til felles.

Noreg treng mat og det er i distrikta den kan lagast. Potetene kan ikkje dyrkast på Danmarksplass i Bergen og sauene kan ikkje beite i Sinsenkrysset i Oslo. Og matprodusentane kan verken i teori eller praksis bu aleine i distrikta. Dei treng infrastruktur, skule til ungane sine, heimesjukepleie og omsorgbustadar til aldrande foreldre, kommunale tenester og ein matbutikk å handle på. Minst. For å drifte dette trengst folk, og med dette også andre arbeidsplassar som ikkje er like livsnødvendige for lokalsamfunnet, men som gjer det attraktivt for fleire å flytte med den som kjem som sjukepleiar, lærar eller butikktilsett.

I tillegg til å sikre matproduksjon, er det flust av andre gode argument for kvifor Noreg bør jobbe for ein spreidd busetnad i heile landet. Det er beredskap. Det er bevaring av kunnskap om historie og kultur, og det byr på større valfridom når folk skal busette seg. Ikkje alle har eit ønskje om å bu i ein by. Nærleik til natur og tilgong til meir friluftsliv er noko mange søker etter i dag. Samstundes har me eit arbeidsliv som vert meir og meir digitalisert, som mogleggjer at ein i fleire tilfelle kan sitte på "bortekontor" sjølv om kontorplassen din er på Lysaker eller på Forus.

Så, når distrikta framleis har ein særs viktig funksjon og bygda likevel ikkje bør dø. Kva skal ein gjere for å få folk til å busette seg der eller komme tilbake?

Ein bør satse på dei beste ambassadørane, og det er verken rådmenn, ordførarar eller vakker natur. Det er dei som allereie bur der. Har du innbyggjarar som har hatt gode oppvekstar i kommunen, som opplever at kommunen sine tenester verkar og lokalpolitikarar som er engasjerte, då snakkar dei om det. Dei tek bilete av det, deler på SoMe og seier til gamle klassekameratar dei møter på butikken "Kom him! Her e de jysla kjekt å bu!". At folk utanføre ser kvardag, jobb, dugnadsvaffelsteiking, fotballkampar og flotte fjellturar gjennom linsa til nøgde Per, Pål og Kari som har adresse i bygda, er den beste omdømmebygginga ein kommune kan ha.

Så, sjølv om kommuneøkonomien skrantar og tenester til innbyggjarane kostar, er det likevel ingen tvil om kva som er dei største verdiane til kommunane. Nemleg folka som allereie bur der.